TAHTACI KÜLTÜR EĞİTİM KALKINMA VE YARDIMLAŞMA DERNEĞİ YENİKÖY ŞUBE BAŞKANLIĞI

Özellikle ağaç işleriyle uğraşan bu topluluğun Horasan'dan Anadolu'ya gruplar halinde geldiği de bilinmektedir.

Bugün K.Maraş'ın güneybatısı ile Gaziantep'in batısından başlayan bir hat üzerinde Adana, İçel, Antalya, Isparta, Burdur, Denizli, İzmir, Manisa ve Çanakkale illerinin dağlık bölgelerinde yaşayan bu Türkmen toplulukları Tahtacı adıyla anılıyorlar. Aslında Tahtacı tanımlaması onların kendilerini ifade etmekte kullandıkları bir isim; Tahtacılar'ın dışındaki bölge halkı onları Alevi veya Kızılbaş olarak adlandırıyorlar.

Tahtacılar'ın çok eski dönemlerden günümüze ağaç işleriyle uğraşmaları onları ister istemez dağlık ve ormanlık bölgelerde yaşamaya zorunlu kılmıştır. Kendileri ise bu durumu sünni kökenlilerin baskı ve zulmünden kaçan halkın zorunlu olarak dağlara çıktığı biçiminde yorumlamaktalar.

Tahtacılarda Sosyal Yaşam

Tahtacı Türkmenleri'ne grup kimliğini veren uğraştıkları meslek (ağaç işleri) gibi gözüküyorsa da, asıl belirleyici olan onların Alevilikleridir. Alevi öğretisi ve töresinin aktarılmasında etkin rol oynayan Dedeler, Tahtacılar'ın dinsel lideri konumundadır. Tahtacı dedeleri "ocak" adı verilen ve kutsal saygınlığı olan başlıca iki koldan gelirler. Bunlardan biri merkezi İzmir Narlıdere'de olan Yan Yatır Ocağı, diğer merkezi Aydın yakınlarındaki Hacı Emirli (Emir Beyli) Ocağı'dır. Tahtacı dedelerinin Anadolu'daki diğer Ocaklı Alevilerle bağları hemen hiç yoktur. Bu arada Bektaşi tarikatı ile de direkt bir bağları bulunmamaktadır.
İlk başlarda konar-göçer bir itoplum yapısına sahip olan Tahtacılar bugün artık yerleşik düzene geçmişlerdir.

Günlük yaşamda kadın-erkek eşit derecede aktivitelere sahiptir. Kadın evde ve çalışma yaşamında eşinin yardımcısıdır.

Tahtacılar'ın yemek kültürleri, düğün, ölüm adetleri çevrelerindeki Türkmen topluluklarından çok farklı değildir.

Ayin-i Cem adı verilen toplantılar işlevlerine göre her Cuma akşamı veya yılın belirli günlerinde yapılır. Tahtacı erkanı Anadolu'daki diğer ocaklı Alevilerle büyük benzerlik gösterir. Başlıca cemler şunlardır: Abdal Musa Cemi, Nevruz Cemi, Hıdırellez Cemi.

Tahtacılarda Müzik Ve Danslar

Yaşamın çeşitli aşamalarındaki (düğün, asker uğurlama vs.) törensel pratiklerde Tahtacılara özgü bir müzikten söz edilemez. Bir tür din dışı müzik diyebileceğimiz müzik icrasını Abdal veya Çingen adı verilen profesyonel gruplar yaparlar. Tahtacılar'ın bu anlamda müzik uygulamalarını göremiyoruz.

Dinsel yaşamdaki müzikte ise Ayin-i Cemlerde uygulanan bir Tahtacı stilinden söz edilebilir. Bu müzik de asıl olarak yöresel bir kimlik taşır. Antalya Tahtacıları ile Narlıdere Tahtacıları'nın müzik karakterleri birbirinden farklıdır. Ancak tören içerisindeki müziğin işlevi her yerde aynıdır.

Nefesler en yaygın müzik türü olarak karşımıza çıkarlar. Birçok doğal ve sosyal olayı yarı-dinsel bir üslupla işleyen nefeslere bazıTahtacılar Deyiş diyorlar. Ayin-i Cem başlangıcında ve Muhabbet toplantılarında icra edilen bu nefes ve deyişlerden sonra en yaygın tür Duvaz-ı İmamlar'dır. Duvazlar'da Alevi-Bektaşiler tarafından kutsal sayılan oniki imamların isimleri geçtiğinden bu tür Tahtacılar arasında da önemli bir yere sahiptir.

Alevi-Bektaşi toplulukları içinde Tahtacıları diğerlerinden ayıran temel özellik onların Semahlarıdır. Gerek ezgi yapısı, gerekse oynayanların konumu itibariyle semahlar çeşitlenir:Kırklar Semahı, Abdal Musa Semahı, Turnalar Semahı en çok bilinenlerdir. Tahtacı semahlarında oyuncu sayısı 2, 4, 7 ve daha kalabalık olarak belirlenir. Anadolu Alevileri ile köy Bektaşileri arasında görülmeyen ikişer ve dörderli grupların semah dönmeleri, Tahtacılar'da ve trakya Bektaşileri'nde görülen bir özelliktir.

Semah havalarının sözleri Kul Himmet, Pir Sultan, Kul Mustafa, Abdal Musa, Kaygusuz Abdal gibi ozanlardan ve kutsal kişilerden seçilir. Bazı Tahtacılar semahların özellikle Hatayi'den okumazlar.

Tüm bunların yanında Mengi adı verilen bir çeşit semah türü daha vardır. Daha çok güney illerinde yaygın olan bu türün, gençleri cemin genel ortamına ve öbür semahlara hazırlayıcı bir işlevi vardır. Bu işlevine bağlı olarak dinsel özelliğini yitirerek bir çeşit halk oyunu niteliği kazanmıştır. Çanakkale ve Balıkesir civarında bir deBengi adlı bir oyun vardır ki bu oyunun Mengi'lerle olan ilişkisi bugüne kadar aydınlatılamamıştır. Tahtacılar Ayin-i Cem sırasında cura, bağlama ve bozuk adlarıyla anılan çeşitli ebatlardaki bağlamaları çalarlar. Bazen bu sazlara diz üzerinde çalınan Keman da eşlik eder. Cem esnasında müzik işlerini çoğu kez Dede yönlendirir. Bazen ; Zakir adı verilen kişiler de bu görevi üstlenirler.

Tahtacı müziğinin en tipik özelliği belirgin bir motifin sazlar tarafından ısrarla çalınmasına karşın, sesin (vokal) farklı melodik kalıplarda ezgiyi icra etmesidir. İster nefes, ister semah çalınsın bu özellik yerine getirilir. Bir tür çift seslilik diyebileceğimiz bu uygulama Tahtacılar'ın Ayin-i Cem dışı müziklerinde görülmez.

Semahlar ve Mengiler daima 9 zamanlı usulle çalınıp okunurlar. Daha çok 2+2+2+3=9 düzümü kullanılır. Bazen 2+3+2+2=9 biçimine de rastlanmaktadır.

Ezgilerin melodik örgüleri genellikle sade, fakat ısrarlı vurgulamalarla doludur. Ses genişliği bir oktavı pek geçmez. Bu sebeple herkes tarafından rahatlıkla okunabilir.

YANLIŞ VE EKSİK BİLGİ VARSA BİLDİRİNİZ. YAZAN : ADMİN